Jak wyrzucić i pozbyć się wspólnika ze spółki z o.o.?
Niedawno na Goldenline’owym forum bezpłatne porady prawne, które mam zaszczyt moderować, pojawiło się pytanie dotyczące tego, jak pozbyć się wspólnika ze spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. W przedstawionym przez użytkownika stanie faktycznym, mieliśmy dwóch wspólników, a każdy z nich miał połowę udziałów w spółce. W takiej sytuacji wyłączenie wspólnika w praktyce jest niemożliwe, ponieważ najczęściej uprawnienia wspólników oraz ich obowiązki się równoważą. Powstaje sytuacja patowa, którą rozwiązać mogą tylko wspólnicy negocjując. Mogą wtedy doprowadzić np. do sprzedaży udziałów lub umorzenia udziałów jednego ze wspólników. Trochę przewrotnie powiem, że aby pozbyć się wspólnika ze spółki, trzeba myśleć o tym już na etapie rejestracji spółki i zadbać o odpowiednie zredagowanie umowy spółki.
Jakimi środkami prawnymi można wyłączyć wspólnika ze spółki z o.o.?
- Normalnie, środkiem pierwszego rzutu byłoby tutaj powództwo o wyłączenie wspólnika ze spółki, o którym mowa w art. 266 kodeksu spółek handlowych. Niestety w przypadku, gdy udziały są 50/50 nie można z niego skorzystać. Przepis wymaga bowiem, żeby żądający wyłączenia wspólnika ze spółki udziałowcy, mieli więcej niż połowę udziałów w spółce. Dodatkowo wymaga aby powództwo to złożyli wszyscy pozostali wspólnicy. Choć umowa spółki może przyznać prawo wystąpienia z powództwem o wyłączenie wspólnika ze spółki, także mniejszej liczbie wspólników, jeżeli ich udziały stanowią więcej niż połowę kapitału zakładowego. W tym przypadku powinni być pozwani wszyscy pozostali wspólnicy.
- Umorzenie przymusowe udziałów. Jest to instytucja, którą trzeba zaplanować w umowie spółki. Jej istotą jest wprowadzenie do umowy spółki katalogu przyczyn, które uzasadnią podjęcie przez wspólników uchwały o umorzeniu udziałów jednego ze wspólników. W takiej sytuacji jego udziały przestają istnieć, spółka wypłaca mu ich równowartość według wartości bilansowej i możecie się rozstać. Przynajmniej w teorii, bo tzw. umorzenie sankcyjne bywa z różnych powodów kwestionowane przez sądy. Niektóre sądy stoją na stanowisku, że wymieniony wyżej pozew o wyłączenie wspólnika ze spółki to jedyna droga ukarania wspólnika za jego działania. Inne z kolei kwestionują same postanowienia umowne, wskazując że umorzenie przymusowe musi być bardzo precyzyjnie uregulowane, aby mogło znaleźć zastosowane.
- Windykacja wspólnika. Jeżeli wspólnik posiada długi wobec spółki, spółka może domagać się zwrotu pieniędzy na drodze sądowej. Jeżeli uda się przeprowadzić taką sprawę to pojawi się możliwość egzekucji z udziałów wspólnika w spółce, którą można wykorzystać do przejęcia udziałów wspólnika.
- Porozumienie stron. Spółka z o.o. jest na tyle elastyczną formą prowadzenia biznesu, że dla stron, które chcą się porozumieć będzie w stanie zaoferować wiele rozwiązań prawnych, które doprowadzą do przejęcia spółki przez jednego wspólnika.
Jak zabezpieczyć się w umowie spółki z o.o. na wypadek konieczności pozbycia się wspólnika?
Historia czytelnika forum Goldenline mogłaby potoczyć się zupełnie inaczej, gdybyśmy mieli dwóch wspólników, jednak jeden z nich miał co najmniej jeden udział więcej od drugiego. Mała i prosta rzecz. Jedno założenie w pierwotnej umowie spółki, które może odgrywać istotną rolę w kształtowaniu przyszłych stosunków prawnych w spółce. Zapewnienie sobie przewagi w głosach w spółce jest więc podstawową sytuacją zabezpieczającą nas na wypadek konieczności pozbycia się wspólnika ze spółki.
Po drugie, można przewidzieć w umowie spółki albo umorzenie przymusowe albo umorzenie automatyczne udziałów. To pierwsze omówiłem już wyżej. Umorzenie automatyczne zaś to sytuacja, w której z automatu, bez konieczności podejmowania uchwały przez wspólników, dane udziały są umarzane. Niejako z mocy samej umowy wspólników.
Można też wprowadzić klauzulę wyciśnięcia (tzw. squeeze out), najczęściej dotyczyć ona będzie wspólników mniejszościowych.
Po czwarte, można wyjść poza umowę spółki. Można spisać umowę wspólników. Opisywać ona będzie zasady współpracy w spółce, ale może także dawać, na wypadek sporu opcję przymusowego wykupu udziałów.
Czy należy obawiać się negocjowania treści umowy spółki z o.o.?
Wiem, że wiele osób nie myśli o przyszłości w czarnych barwach. „Jeżeli mam mu nie ufać, to po co mamy w ogóle coś robić?” możesz zapytać.
Okej, masz wiele racji, z pewnością zaufanie i pozytywne nastawienie są istotne. Pamiętaj jednak, że spółka wiąże Cię z Twoim wspólnikiem zarówno na czasy dobre, jak i czasy złe. Warto czasami pomyśleć, czysto hipotetycznie, co by było, gdyby…
6 comments on “Jak się pozbyć wspólnika ze spółki z o.o.?”
Świetny wpis Błażeju! Gratuluję! 🙂
Rafał
Dzięki Rafale, staram się 🙂
No tak, ale jak jest tylko dwóch wspólników, mają tyle samo udziałów (nieuprzywilejowanych) to klops. Często wspólnicy przy zakładaniu spółki chcę mieć po równo…
Ma Pan wiele racji, dlatego też warto o swoje interesy dbać już na etapie pisania umowy spółki.
Panie Mecenasie,
rozumiem, że brak odpowiedzi na przedstawiony problem pozbycia się wspólnika z z o.o. w sytuacji gdy wspólników jest dwóch i gdy mają po 50% udziałów oznacza, że rozwiązania nie ma? Minęło w zasadzie trochę czasu od tego wpisu. Czy widzi Pan Mecenas szansę na wyjście z takiej sytuacji?
Pozdrawiam,
apl.adw. z Wawy.
@Karolina: Trochę czasu od wpisu minęło, ale stan prawny nie uległ zmianie.
To co można rozważać w takim przypadku to pozew o rozwiązanie spółki, względnie można kombinować z innymi sytuacjami, ale to nie jest rozmowa na blogowe komentarze 🙂