Audyt spółki przed zakupem – Badanie due diligence spółki w praktyce

Spółka z o.o.
Audyt spółki przed zakupem – Badanie due diligence spółki w praktyce

Błażej Sarzalski

Radca prawny, od 2011 roku wpisany na listę radców prawnych w Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Katowicach pod numerem KT-2946, ekspert portalu Wyborcza.biz. Doradza w zakresie prawa spółek, a w szczególności tworzenia i przekształceń spółek handlowych oraz ich funkcjonowania.

Z niniejszego wpisu dowiesz się jak przeprowadzić audyt spółki przed zakupem, nazywany też często angielskim określeniem due diligence spółki. Jest to kolejny z serii wpisów, w których opowiadam o kwestiach związanych ze zbywaniem udziałów w spółce. Due diligence związane jest z fazą przygotowania do transakcji zbycia przedsiębiorstwa. We wpisie omówię więc to czym jest audyt spółki z o.o., jaki koszt wiąże się z due dilgence oraz opowiem o tym kto przeprowadza badanie spółki, a także jakie dokumenty przygotować aby sprawnie przeprowadzić audyt spółki z o.o. przed jej zakupem. Ponieważ jestem prawnikiem to z oczywistych względów skupię się na tym jak wygląda audyt prawny spółki, wspomnę jednak także o typowo ekonomicznym, finansowym due diligence.

Potrzebujesz sprawdzić spółkę przed jej zakupem? Interesuje Cię profesjonalne prawne due diligence spółki?

Skontaktuj się i uzyskaj pomoc prawnika.

 

Badanie due diligence – co to jest?

Badanie due diligence spółki polega na metodycznym i zorganizowanym poddaniu przedsiębiorstwa dogłębnej analizie w celu jego wyceny przez inwestora oraz rozpoznania ryzyk związanych z planowaną transakcją polegającą na nabyciu przedsiębiorstwa, udziałów w spółce, akcji bądź planowanej fuzji spółek.

Skąd pochodzi termin due diligence i co to znaczy?

Wszyscy, którym nie jest obcy język Szekspira wiedzą, że wyrażenie due diligence oznacza dosłownie należytą staranność. Pojęcie due diligence wprowadzone zostało do języka biznesu wraz z amerykańskim Securities Act z 1933 roku, gdzie od inwestora wymagano aby przeprowadził badanie w rozsądnym zakresie (reasonable investigation) odnoszące się do nabywanych aktywów. Ustawa zawierała także unormowanie kwestii sposobów obrony brokera przed odpowiedzialnością, w sytuacji gdy był on oskarżany o nieadekwatne przedstawienie inwestorowi sytuacji przed zakupem papierów wartościowych. Ten rodzaj linii obrony nazywany był „due diligence”, ponieważ chodziło o wykazywanie tego, że inwestor nie dołożył należytej staranności. Wkrótce w języku biznesowym termin due diligence przestał oznaczać wyłącznie miarę staranności jaką dokładać miał inwestor przed transakcją kapitałową, ale odnosić się zaczął do nazwy samego procesu. Zamiast więc mówić o badaniu z należytą starannością albo o wykazaniu należytej staranności w badaniu, zaczęto mówić skrótowo, po prostu o należytej staranności (due diligence). W ten sposób, jako kalka językowa, termin ten wszedł także do polskiego języka biznesowego.

Audyt spółki przed zakupem

Jeżeli używać alternatywnej terminologi polskojęzycznej (choć także zaczerpniętej od anglosasów) to można by pokusić się o postawienie znaku równości między pojęciem due diligence a audytem, przy czym ten drugi ma zwykle węższy charakter i odnosi się do jednego tylko, często wąskiego aspektu funkcjonowania nabywanej spółki. Dlatego często mówi się o audycie finansowym, prawnym czy nawet bardziej szczegółowo: audycie zgodności z RODO, audycie w zakresie praw własności intelektualnej, czy audycie nieruchomości.

Jaki jest zakres due diligence?

Due diligence spółki ma na celu szczegółową i wieloaspektową ocenę sytuacji przedsiębiorstwa oraz określenie potencjalnych ryzyk związanych z planowaną transakcją kapitałową. Ryzyka te mogą występować w różnych obszarach. Zakres samego audytu spółki przed zakupem zależy zwykle od specyfiki samej spółki, jej wielkości, struktury, modelu biznesowego oraz potrzeb i możliwości inwestora. W trakcie badania due diligence oceniane są najczęściej następujące aspekty:

  • aspekt finansowy – oceniany jest na podstawie dokumentacji sprawozdawczej takiej jak bilans, rachunek zysków i strat, plany kont, faktury czy też inne dowody księgowe,
  • aspekt ekonomiczny – badana jest kwestia efektywności ekonomicznej przedsiębiorstwa, analizowane są przychody i koszty, przewagi rynkowe oraz słabe strony przedsiębiorstwa. Najważniejsze elementy analizowane w ramach due diligence ekonomicznego to skala działalności i struktura sprzedaży, struktura kosztów i rentowność działalności, wartość i potencjał wynikający z posiadanych aktywów, kapitał oborowy i źródła finansowania
  • aspekt prawny – obejmujący ocenę historii i aktualnego statusu spółki, przysługujących jej uprawnień, praw własności, w tym własności intelektualnej, zawartych umów, posiadanych pozwoleń, stanu zobowiązań, postępowań egzekucyjnych, sądowych, administracyjnych,
  • nieruchomości – badanie stanu prawnego i technicznego nieruchomości,
  • kwestia podatków – badanie zgodności funkcjonowania spółki z przepisami podatkowymi, identyfikacja ryzyk, sprawdzenie terminowości i rzetelności rozliczeń podatkowych.

Niektóre badania due diligence obejmują także kwestie spełniania standardów etyczno-moralnych, kultury zarządzania organizacją oraz uwzględniają wiele innych aspektów istotnych z punktu widzenia konkretnego inwestora.

Kto przeprowadza due diligence spółki?

Audyt spółki przeprowadzają najczęściej wyspecjalizowane firmy, które kontraktują w tym celu specjalistów z różnych dziedzin. Aspekty finansowe badają biegli księgowi i rewidenci, aspekty prawne i podatkowe oceniają prawnicy, którzy wspierają także rzeczoznawców w ocenie stanu nieruchomości. Kwestiami ekonomicznymi zajmują się eksperci z zakresu ekonomii, menedżerzy i finansiści. W sytuacji, gdy badana spółka ma bardzo niszową specjalizację może też zajść potrzeba wynajęcia dodatkowych specjalistów z bardzo wąskich dziedzin.

Badanie due diligence zleca się zewnętrznej firmie, co gwarantuje przejrzystość i bezstronność procesu.

Jakie dokumenty do due diligence?

Ze względu na wieloaspektowy charakter due diligence oraz fakt, że istotą due diligence jest pełna współpraca między nabywcą spółki (inwestorem) a zbywcą w procesie due diligence audytorzy powinni mieć dostęp do całości dokumentacji spółki. Nie sposób więc przedstawić zamkniętego katalogu dokumentów jakie potrzebne są do due diligence, można jednak wskazać najbardziej typowy zakres dokumentacji.

Audyt finansowy i ekonomiczny spółki – jakie dokumenty?

W ramach badania finansowego i ekonomicznego spółki biegli rewidenci i ekonomiści opierać się będą przede wszystkim na dokumentacji sprawozdawczej: bilansie jednostki, rachunku zysków i strat, informacji dodatkowej. Pomocne będą także inne prowadzone przez spółkę ewidencje, takie jak ewidencja środków trwałych, ewidencja pozostałego wyposażenia. Nierzadko sprawdzeniu podlegać będą także konkretne faktury.

Audyt prawny spółki – jakie dokumenty?

Badanie due diligence w aspekcie prawnym obejmuje przede wszystkim następujące obszary:

  • struktura własnościowa, beneficjenci rzeczywiści, organizacja spółki – badaniu podlegają więc umowa spółki, dokumenty stanowiące podstawę wpisu do rejestru przedsiębiorców, takie jak umowy sprzedaży udziałów, księga protokołów zgromadzeń wspólników, księga udziałów,
  • działalność operacyjna spółki – badaniu podlegają zawierane umowy, porozumienia, aneksy do umów, jednostronne oświadczenia woli składane kontrahentom, najogólniej mówiąc przedmiotem zainteresowania jest cała dokumentacja transakcyjna,
  • prawa przysługujące spółce – badane są takie dokumenty jak księgi wieczyste, umowy nabycia lub zbycia nieruchomości, umowy nabycia praw własności intelektualnej (np. licencje, umowy sprzedaży autorskich praw majątkowych), sprawdzana jest dokumentacja patentowa itp.,
  • obszar postępowań prawnych – badane są prowadzone z udziałem spółki postępowania sądowe, administracyjne, egzekucyjne oraz karne, spółka dostarcza więc całość dokumentacji związanej z prowadzonymi postępowaniami, takie jak decyzje administracyjne, pozwy, wnioski o wszczęcie postępowania, cała korespondencja prowadzona z organami administracji czy sądami,
  • zarządzanie danymi osobowymi – badana jest dokumentacja wymagana przez RODO, taka jak odpowiednie polityki, zgody podmiotów na przetwarzanie danych osobowych, sposoby informowania o przetwarzaniu danych, czy reakcji na incydenty kryzysowe oraz sposoby zabezpieczania danych osobowych,
  • audyt w zakresie szczegółowym – w sytuacji, gdy spółka prowadzi wąsko zakrojoną działalność może wchodzić w grę badanie tego konkretnego aspektu, np. spełnianie wymogów związanych z odpadami, prawami autorskimi, sprawdzanie wymogów BHP itp.

Audyt podatkowy spółki – jakie dokumenty?

Due diligence w zakresie podatków skupia się na prawidłowości rozliczeń podatkowych oraz przyjętej strategii podatkowej. Badaniu podlegać będą więc takie dokumenty jak deklaracje podatkowe, księgi rachunkowe, umowy handlowe, uzyskane interpretacje podatkowe oraz wnioski o ich udzielenie, dokumentacja z postępowań podatkowych lub skarbowych, w tym także dokumentacja z przeprowadzonych kontroli. Sprawdzeniu będą podlegały także przelewy oraz terminowość rozliczeń z fiskusem.

Ile trwa due diligence?

To ile trwa due diligence zależy od wielkości przedsiębiorstwa oraz zakresu zleconych prac. Najprostsze badania trwają kilka tygodni, w sytuacjach dużych transakcji badania due diligence mogą trwać nawet kilka-kilkanaście miesięcy.

Due diligence koszt

Zlecając due diligence musisz liczyć się z kosztem od kilku do kilkuset tysięcy złotych. Wszystko zależy od zakresu audytu spółki przed zakupem.

Due diligence wzór

Czy istnieje jakikolwiek wzór due diligence? Niestety ciężko znaleźć w internecie tego typu dokument, gdyż stanowi to najczęściej pilnie strzeżoną tajemnicę firm prawniczych czy audytorskich. Pod tym pojęciem kryć się może know-how firmy audytorskiej ubrane w formie procedury przeprowadzania due diligence. Tego typu wzór due duligence opisuje więc schemat postępowania z poszczególnymi aspektami działalności przedsiębiorstwa na zasadzie punktów i podpunktów, które należy w danym przedsiębiorstwie zbadać. W wielu przypadkach procedura due diligence będzie na tyle indywidualna, że ciężko jest wypracować jednolity schemat działania w tym zakresie i opracować konkretny wzór.

Zainteresował Cię ten wpis? Potrzebujesz mojej pomocy albo konsultacji? Skontaktuj się ze mną!

Na wiadomości e-mail odpowiadam jeszcze tego samego dnia.

    Dodaj komentarz

    Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

    Błażej Sarzalski Portret

    BŁAŻEJ SARZALSKI

    Radca prawny, wpisany na listę w Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Katowicach. Od 2007 roku doradzam w zakresie prawa spółek, a w szczególności rejestracji spółek, przekształceń przedsiębiorców i spółek handlowych oraz ich bieżącego funkcjonowania.

    Przygodę z blogiem o rejestracji spółek z o.o. zacząłem we wrześniu 2011 roku. Był to dla mnie szalony rok, pełen wyzwań osobistych i zawodowych. Chcesz dowiedzieć się dlaczego?

    Poznaj moją historię!

    Zerknij na wzory umów i dokumentów niezbędnych dla Twojej spółki z o.o.

    Wzory umów i dokumentów

    Umów się na poradę w sprawie Twojej spółki z o.o.

    Skontaktuj się aby umówić poradę

    KOMENTARZE

    • Zakazane kody PKD w spółce z o.o. - Rejestracja spółki z o.o. - […] (sp. z o.o.), konieczne jest wskazanie przynajmniej jednego kodu PKD, który odpowiada jej
    • radca prawny Błażej Sarzalski - Panie Michale, ponieważ napisał Pan do mnie prywatnie to odpiszę Panu także w wiadomości prywatnej,
    • Michał - Witam sprawa wygląda następująco, posiadam 1/3 udziałów w spółce i jestem w zarządzie kredyt 100tys
    • Błażej Sarzalski - Dzień dobry, Czy przeczytał Pan artykuł?
    • Fabian - Dzień dobry, czy widzieli Państwo to orzeczenie Sądu Najwyższego ? https://www.sn.pl/orzecznictwo/