Pisząc o tym co odróżnia spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością od spółki jawnej zaakcentowałem, że sprawy spółki osobowej prowadzą bezpośrednio jej wspólnicy, sprawy spółki z o.o. prowadzą natomiast członkowie zarządu. Konsekwencją takiego uregulowania jest przyjęcie przez Kodeks spółek handlowych, że jedynie członkowie zarządu, nie zaś wspólnicy objęci są ustawowym zakazem konkurencji.
Każdy prawnik jednak wie, że w ustawie liczy się czasem nie tylko to co jest w niej napisane wprost, ale także to co można z niej wyczytać w drodze dokonywania wykładni. Często spotykam się z pytaniem „Czy jako wspólnik spółki z o.o. mogę prowadzić działalność konkurencyjną do mojej spółki w ramach innej spółki bądź jednoosobowej działalności gospodarczej?”. Pytanie wcale nie pozbawione sensu.
Odpowiedź na nie brzmi: tak, ale… 🙂
Czyli mamy wyjątki.
Pierwszy dotyczy sytuacji, w której jednocześnie jesteś wspólnikiem oraz członkiem zarządu. Wtedy, z tytułu członkostwa w zarządzie obowiązuje Cię zakaz konkurencji. Mówi o tym art. 211 kodeksu spółek handlowych. Członek zarządu nie może bez zgody spółki zajmować się interesami konkurencyjnymi ani też uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, spółki osobowej lub jako członek organu spółki kapitałowej bądź uczestniczyć w innej konkurencyjnej osobie prawnej jako członek organu. Zakaz ten obejmuje także udział w konkurencyjnej spółce kapitałowej w przypadku posiadania przez członka zarządu co najmniej 10% udziałów lub akcji tej spółki albo prawa do powołania co najmniej jednego członka zarządu. Czyli będąc członkiem zarządu nie możesz zajmować się interesami konkurencyjnymi, chyba że uzyskasz zgodę spółki. Jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, zgody udziela organ uprawniony do powołania zarządu.
Drugi wyjątek nie jest już taki oczywisty. Otóż, w sytuacji gdy prowadzisz interesy konkurencyjne, może pojawić się sytuacja, w której pozostali wspólnicy mogą zażądać wyłączenia Cię ze spółki. Jak wynika z art. 266 kodeksu spółek handlowych z ważnych przyczyn dotyczących danego wspólnika sąd może orzec jego wyłączenie ze spółki na żądanie wszystkich pozostałych wspólników, jeżeli udziały wspólników żądających wyłączenia stanowią więcej niż połowę kapitału zakładowego. Ważnymi przyczynami na gruncie cytowanego przepisu są przykładowo:
- niemożność bezkonfliktowego współdziałania ze wspólnikiem, będąca następstwem relacji interpersonalnych wewnątrz spółki z o.o. (wyrok Sądu Najwyższego z 19 marca 1997 r., II CKN 31/97),
- prowadzenie działalności konkurencyjnej (wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 29 listopada 2007 r., I ACa 925/07), przy czym Sąd zastrzegł tutaj, że „prowadzenie działalności gospodarczej, nawet w tej samej branży, nie stanowi jeszcze podstawy uzasadniającej wyłączenie wspólnika ze spółki, lecz jednoczesne wykorzystanie przez niego kontaktów i informacji handlowych uzyskanych w spółce, wyłącznie dla własnej działalności.”
Trzeci wyjątek nie wynika z przepisów, może jednak wynikać z umowy spółki. Otóż w umowie spółki można zobowiązać wspólników do nieprowadzenia interesów konkurencyjnych wobec spółki i uzależnić taką możliwość od zgody samej spółki lub zgody wspólników. Spółka to w końcu nie tylko osoba prawna, to także stosunek prawny wymagający zaufania i lojalności.
Czwarty wyjątek ma także charakter umowny, obowiązek powstrzymania się od prowadzenia interesów konkurencyjnych może wynikać z tzw. umowy wspólników (z ang. shareholders agreement), która zawierana jest obok umowy spółki i może regulować sposób postępowania i współdziałania wspólników w spółce. Obowiązek taki może być połączony na przykład z obowiązkiem zapłaty kary umownej na rzecz innych wspólników.
Sprawdź nasz aktualny wpis na ten temat: Działalność konkurencyjna w spółce z o.o. 2023
17 comments on “Wspólnik spółki z o.o. a działalność konkurencyjna”
Witam,
Jest Pan pewien, iż można w umowie spółki zawrzeć zakaz konkurencji dla wspólników? Nasza Pani Notariusz usilnie nam tego odmawia…
@Małgorzata: Tak, jestem tego pewien, proszę rozważyć zmianę notariusza.
A co w przypadku jesli spółkę z o.o. tworzy dwoje małżonków i jest ona następstwem rozszerzenia działalności męża na zasadzie wydzielenia z DG bardziej ryzykownej części operacji (import i jego następstwa prawne) i przeniesienia jej do spolki.? Przecież żona mnie nie zaskarży
@Marcin: Nie za bardzo rozumiem pytania – kontekst wpisu dotyczy sytuacji hipotetycznej i ryzyk, oczywistym jest, że są sytuacje, gdy te ryzyka, w związku z relacjami pozaprawnymi (interpersonalnymi) nie wystąpią – ale co do tego, czy żona Cię nie zaskarży to ja bym był ostrożny :))) Nie jeden już tak mówił, a potem…
Dziękuję za odpowiedź . A co ze współpracą z moją „konkurencyjną „DG i spółką na warunkach rynkowych (hurtowa sprzedaż towaru tak jak innym naszym kontrahentom). Jestem podmiotem powiązanym – kontrola murowana czy to też hipotetyczna sytuacja ?
Dziękuję za artykuł!
Co w przypadku kiedy umowa wspólników nie przewiduje kar umownych a mimo ale zawiera zapis o zakazie konkurencji? Czy konsekwencją może być jedynie wyłączenie ze spółki takiego wspólnika?
Z góry dziękuję za odpowiedź!
To + możliwość dochodzenia odszkodowania z tytułu braku realizacji umowy, przy czym widzę tutaj sporo trudności dowodowych.
Czy zakaz konkurencji może zobowiązywać wspólników do zakazu działalności konkurencyjnej także w czasie kiedy już nie są wspólnikami
Pytanie raczej na opinię prawną:
– argumenty „za” – swoboda umów
– argumenty „przeciw” – swoboda prowadzenia działalności przez człowieka, ewentualna nieproporcjonalność takiego zakazu w kontekście nadużycia zasad uczciwej konkurencji przez spółkę jako taką i pewnie jeszcze kilka innych 🙂
Czy to naprawdę nie jest sprawa prosta do interpretacji, np. w takim przypadku: w umowie spółki jest tylko zapis, że wymagana jest zgoda wszystkich wspólników do działań konkurencyjnych -> wspólnik wychodzi ze spółki / zamykają spółkę i robi co chce?
Nie jest, bo zależy to od zapisu w treści umowy spółki. Pytanie dotyczyło potencjalnych możliwości, a nie konkretnego stanu faktycznego.
Dzień dobry,
czytałam Pana artykuł. Czy jest zatem możliwe aby przy wyjątku trzecim zobowiązać wspólników do nieprowadzenia interesów konkurencyjnych wobec spółki i uzależnić taką możliwość nie tylko od zgody samej spółki lub zgody wspólników, ale też w razie prowadzenia interesów konkurencyjnych bez takiej zgody zastrzec karę umowną? Innymi słowy czy można zastrzec karę umowną w umowie spółki z o.o.?
Tak, można zastrzec karę umowną
Panie Mecenasie, bardzo udany wpis. Właśnie opracowuję podobne zagadnienie i cieszę się, że znalazłam potwierdzenie mojego toku rozumowania. Kwestia niby prosta i logiczna, a jednak w praktyce może rodzić wiele komplikacji. Pozdrawiam
Dziękuję, pozdrawiam 🙂
Dzień dobry Panie Mecenasie,
Spółka kapitałowa zamierza sprzedać pakiet mniejszościowy swojej spółki zależnej osobie fizycznej. Po transakcji spółka kapitałowa będzie miała 55% udziałów a osoba fizyczna 45%. W umowie współpracy ma być zawarta klauzula o zakazie konkurencji. Spółka zależna nie będzie mogła wykonywać działalności takiej jaka prowadzi spółka matka. Czy w związku z powyższym można w takiej umowie ustalić kwotę rekompensaty za powstrzymywanie się od takiego działania dla spółki zależnej? Nie jest to zakaz konkurencji dla udziałowca tylko dla spółki.
Pani Marto, nie jest to kwestia, którą można rozpatrywać w formie odpowiedzi na blogu. Generalnie odpowiedź na Pani pytanie może brzmieć: nie tylko można, ale nawet trzeba – z wielu powodów. Niezależnie jednak od tego, trzeba sobie postawić pytanie, czy takie porozumienie o zakazie konkurencji w ogóle jest w świetle prawa dopuszczalne.