Czy będąc wspólnikiem i świadcząc bez wynagrodzenia na rzecz spółki pracę / usługi, po stronie spółki mamy do czynienia z nieodpłatnym świadczeniem, będącym podstawą do opodatkowania?
Z tym pytaniem napisał do mnie kiedyś jeden z czytelników bloga, załączając do niego dwie, zupełnie przeciwstawne opinie prawne. Tak to już jest, tam gdzie dwóch prawników, tam trzy opinie 🙂
Według pierwszej – sporządzonej przez doradcę podatkowego w omawianej sytuacji nie mamy do czynienia z nieodpłatnym świadczeniem, albowiem (i tutaj było powołanie się na pisma z Ministerstwa Finansów oraz orzecznictwo organów podatkowych*) cechą świadczenia nieodpłatnego jest to, aby otrzymujący takie świadczenie nie był zobowiązany do wykonania jakiegokolwiek świadczenia wzajemnego. Oznacza to, że świadczenie uzyskane przez podatnika, w sytuacji gdy spełniający świadczenie uzyskuje albo ma uzyskać w przyszłości wzajemnie jakieś inne przysporzenie majątkowe, nie ma charakteru nieodpłatnego. Z taką sytuacją mamy do czynienia w przypadku, gdy udziałowiec pełni funkcję członka zarządu bez wynagrodzenia. Udziałowiec ma prawo do uzyskania w przyszłości od spółki przysporzenia majątkowego w postaci dywidendy.
Według drugiej – sporządzonej przez doktora nauk prawnych, mamy do czynienia w takim wypadku z nieodpłatnym świadczeniem, a to z uwagi na treść przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, które wskazują, że aby określone świadczenie zaliczyć do kategorii świadczeń nieodpłatnych, stanowiących źródło podlegającego opodatkowaniu przychodu, musi dojść do takiej sytuacji, w wyniku którego jeden podmiot dokonuje określonego świadczenia, drugi natomiast to świadczenie otrzymuje nieodpłatnie – w opinii tej sformułowano też tezę, że wspólnik nie jest zobowiązany do takich świadczeń w umowie spółki (stąd w domyśle nie można wiązać jego pracy na rzecz spółki z ekwiwalentem w postaci dywidendy).
Co ja na to?
W moim prywatnym rankingu najbardziej zakręconych kwestii związanych z prawem podatkowym w spółce z o.o. jest właśnie kwestia nieodpłatnych świadczeń na rzecz tej spółki. Wskazywane przez opinię doradcy podatkowego pismo Ministerstwa Finansów mówi, że z nieodpłatnym świadczeniem nie będziemy mieli do czynienia wtedy, gdy dane świadczenie wynika z umowy spółki:
W ramach stosunków łączących spółkę kapitałową ze wspólnikami takiej spółki szczególną rolę odgrywają świadczenia wynikające z umowy spółki. Do takich świadczeń zaliczyć można między innymi obowiązek wniesienia wkładu na kapitał zakładowy spółki, obowiązek wnoszenia dopłat (…), pełnienie funkcji w organach spółki.
I tutaj rażąca nieścisłość – pełnienie funkcji w organach spółki może być obowiązkiem wspólnika wynikającym z umowy spółki, ale nie musi, co oznacza, że w 99% przypadków będziemy mieli sytuację, że wspólnik, co prawda został powołany na funkcję członka zarządu, ale obowiązek sprawozdania zarządu nie wynika z umowy spółki, ale z istoty spółki kapitałowej (ze stosunku korporacyjnego). Praktyka organów podatkowych jest taka, że nie uznają one sprawowania zarządu za nieodpłatne świadczenie, uznając że wynika to z umowy spółki, a co by było gdyby nagle ktoś zajrzał bliżej w Kodeks spółek handlowych? Nie chcę wiedzieć…
Pismo to szczerze mówiąc niewiele wyjaśnia, a powoduje same problemy, które usiłowałem niedawno rozwikłać prosząc o udzielenie interpretacji prawa podatkowego przez Ministra Finansów.
Czego się dowiedziałem? W ocenie Ministra Finansów (a w zasadzie Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach)**, spółka korzystająca z nieodpłatnej pracy lub usług osób będących wspólnikami powinna wykazać przychód z tytułu nieodpłatnego świadczenia, albowiem spółka nie jest zobowiązana do wypłaty świadczenia wzajemnego. Jak wyjaśniono w interpretacji, nie można twierdzić, że w każdym przypadku bezpłatnej pracy wspólnika na rzecz spółki nie mamy do czynienia z nieodpłatnym świadczeniem, a ryzyka uniknięcia konieczności opodatkowania nieodpłatnej pracy wspólnika pozwalają nam uniknąć tylko te świadczenia, które wynikają z umowy spółki.
Jeżeli więc chcemy zminimalizować ryzyko uznania naszej pracy za nieodpłatne świadczenie proponuję zerknąć na instytucję określoną art. 159 Kodeksu spółek handlowych, który wskazuje, że istnieje możliwość zobowiązania wspólnika do dodatkowych świadczeń na rzecz spółki.
*pismo Ministerstwa Finansów z dnia 4 kwietnia 2002 r. PB4/AK-031-23/02
**interpretacja indywidualna z dnia 4 lipca 2012 r. IBPBI/2/423-357/12/MS
