Pożyczka od spółki z o.o. do wspólnika
W mojej praktyce zawodowej, zarówno jako radcy prawnego, jak i członka zarządów oraz wspólnika w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością, wielokrotnie spotykałem się z pytaniami o możliwość udzielania pożyczek pomiędzy spółką a jej wspólnikiem. Nierzadko dzieje się tak, że wspólnicy inwestują wiele swoich środków w spółkę. Pojawiają się wtedy sytuacje, kiedy cały ich majątek ulokowany jest w samej spółce, a gdy pojawia się potrzeba prywatna, pojawia się także problem. Potencjalnym rozwiązaniem tego typu kwestii byłoby udzielenie przez spółkę z o.o. pożyczki wspólnikowi. Zagadnienie pożyczki od spółki na rzecz wspólnika, choć z pozoru proste, wymaga ostrożności i zrozumienia zarówno przepisów prawa, jak i mechanizmów odpowiedzialności menedżerskiej. W tym artykule odpowiem na pytania, jakie formalności należy spełnić, jak prawidłowo zawrzeć taką umowę i jakie zagrożenia mogą się z tym wiązać. Przyjrzymy się również kwestii opodatkowania i formy takich umów.
Czy spółka z o.o. może pożyczyć pieniądze wspólnikowi?
Tak, spółka z o.o. może pożyczyć pieniądze wspólnikowi. Tego typu pytania często napływają do mojej kancelarii w sytuacjach, gdy zachodzi potrzeba nagłego wydatku po stronie wspólnika, a jego wszelkie środki są ulokowane w spółce. Czy spółka może pożyczyć pieniądze wspólnikowi? Tak. Z faktu, że zarówno wspólnik, jak i spółka są odrębnymi podmiotami prawnymi, wywodzimy możliwość zawierania przez nich różnorodnych umów, w tym również umowy pożyczki. Nie limituje takiej możliwości także fakt, że przedmiotem działalności spółki nie jest udzielanie pożyczek. Jeżeli pożyczka ma charakter jednorazowy, wpadkowy to należy ją po prostu traktować jak instrument finansowy, sposób zarządzania pieniędzmi spółki.
O ile jednak taka pożyczka jest dopuszczalna na gruncie prawa cywilnego oraz, pod pewnymi warunkami, prawa handlowego, to jej zawarcie wymaga, oprócz dopełnienia formalności, także strategicznego myślenia i zabezpieczenia kwestii odpowiedzialności członków zarządu spółki z o.o.
Zawarcie umowy pożyczki od spółki do wspólnika
Zawarcie umowy pożyczki od spółki do wspólnika wymaga zachowania formalności w odniesieniu do prawidłowej reprezentacji spółki. Obok samej kwestii reprezentacji powstaje też kwestia odpowiedniego autoryzowania transakcji po stronie spółki oraz takiego przygotowania samej transakcji pożyczkowej, by umowa była korzystna dla spółki.
Kto reprezentuje spółkę z o.o. przy pożyczce na rzecz wspólnika?
Zawarcie przez spółkę z o.o. umowy pożyczki udzielającej finansowania wspólnikowi wymaga złożenia oświadczeń woli przez odpowiednio umocowane osoby. Z mojego doświadczenia wynika, że wiele wątpliwości dotyczy tego, kto reprezentuje spółkę w tej czynności – zwłaszcza gdy wspólnik jest jednocześnie członkiem zarządu.
Zależnie od sytuacji:
jeśli wspólnik nie jest członkiem zarządu, umowę podpisuje zarząd, zgodnie z zasadami reprezentacji określonymi w umowie spółki.
jeśli mamy spółkę z o.o. jednoosobową, w której jedyny wspólnik jest także jedynym członkiem zarządu – umowa pożyczki podpisywana jest wyłącznie przez tego wspólnika, ale jednocześnie musi być zawarta w formie aktu notarialnego.
jeśli wspólnik-pożyczkobiorca jest jednocześnie członkiem zarządu, spółkę reprezentuje rada nadzorcza (jeśli istnieje) lub pełnomocnik powołany uchwałą wspólników (na podstawie art. 210 k.s.h.).
Zezwolenie na pożyczkę spółki na rzecz wspólnika
Zgodnie z przepisem art. 15 § 1 Kodeksu spółek handlowych zawarcie przez spółkę kapitałową umowy kredytu, pożyczki, poręczenia lub innej podobnej umowy z członkiem zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej, prokurentem, likwidatorem albo na rzecz którejkolwiek z tych osób, wymaga zgody zgromadzenia wspólników albo walnego zgromadzenia, chyba że ustawa stanowi inaczej. Oznacza to, że nie w każdym przypadku udzielania pożyczki przez spółkę z o.o. dla wspólnika konieczna będzie uchwała wspólników. Dotyczy to tylko tych przypadków, w których pożyczkobiorca jest członkiem organów spółki, jej likwidatorem albo prokurentem. Zgody na pożyczkę na rzecz wspólnika zasiadającego w organach spółki udziela zgromadzenie wspólników w formie uchwały.
Pożyczka spółki z o.o. dla udziałowca a działanie na niekorzyść spółki
O ile podniesione powyżej kwestie najczęściej mają charakter ściśle formalny, o tyle bliższego omówienia wymaga kwestia zachowania rynkowych warunków transakcji pożyczkowej oraz jej zgodność z interesami spółki, a także innymi przepisami powszechnie obowiązującego prawa. To najbardziej złożona kwestia związana z kredytowaniem wspólnika przez spółkę.
Początkiem drogi do zrozumienia tej kwestii jest zrozumienie, że spółka jest odrębnym podmiotem od wspólnika. Z mojego doświadczenia wynika, że najwięcej problemów na tle transakcji pożyczkowych między spółką a wspólnikami rodzi się właśnie z tego niezrozumienia, że spółka to odrębny i samodzielny w stosunku do wspólnika podmiot prawa. Rozumiem, że możesz myśleć: „Ale to przecież moja spółka!” i gdzieś wewnętrznie oburzać się na to, ale rzeczywistość prawna jest taka, że będąc członkiem zarządu spółki albo pełnomocnikiem powołanym do jej reprezentacji przy pożyczce dla wspólnika, masz obowiązek działać nie w interesie wspólnika (interesie właścicielskim), ale w interesie samej spółki.
Dlatego też pożyczka udzielona przez spółkę na rzecz wspólnika powinna być udzielona na zasadach rynkowych i tylko w takiej sytuacji, gdy z punktu widzenia biznesowego (business judgement rule) jej udzielenie będzie korzystne dla spółki. Wiążę się to nie tylko z koniecznością określenia stosownego oprocentowania w takiej umowie, ale także z szerszym przeglądem stanów finansów spółki, zbadaniem możliwości finansowych i zdolności kredytowej wspólnika oraz z zastosowaniem odpowiednich zabezpieczeń, które chronić będą spółkę na wypadek niespłacenia pożyczki przez wspólnika.
Jako osoba powołana do zarządzania interesami spółki musisz pamiętać, że niekorzystne rozporządzenie mieniem spółki podlega nie tylko odpowiedzialności cywilnej, ale także karnej. Z tego względu, dla Twojego bezpieczeństwa, w najlepszym interesie zarówno prywatnym, jak i spółki leży takie ukształtowanie warunków pożyczkowych, aby były one korzystne dla spółki oraz zadbanie o należytą autoryzację pożyczki przez wspólników (w sytuacjach przewidzianych prawem).
Termin zwrotu pożyczki
Spółka i wspólnik mogą swobodnie określić termin spłaty, jednak powinien on:
być realny z punktu widzenia sytuacji finansowej spółki,
uwzględniać interesy spółki, a nie tylko wspólnika,
być zgodny z zasadami gospodarności.
Przy długoterminowych pożyczkach warto skonsultować się z doradcą podatkowym – może pojawić się potrzeba kalkulacji ukrytych kosztów podatkowych.
Czy dopuszczalna jest nieoprocentowana pożyczka spółki z o.o. dla wspólnika?
Teoretycznie – tak. Praktycznie – ryzykownie. Czasowe udostępnienie wspólnikowi pieniędzy spółki bez wynagrodzenia może być uznane za działanie na szkodę spółki. Zarząd lub pełnomocnik, podpisując taką umowę, mogą narazić się na odpowiedzialność cywilną, a nawet karną, jeśli działali wbrew interesowi spółki.
Pożyczka spółki dla wspólnika – opodatkowanie VAT i PCC
Na szczęście, z punktu widzenia podatków, pożyczka od spółki z o.o. dla wspólnika:
nie podlega PCC,
nie podlega opodatkowaniu VAT, ponieważ nie mieści się w katalogu czynności opodatkowanych tym podatkiem.
Czy pożyczka spółki dla wspólnika to kredyt konsumencki?
W większości przypadków wspólnik występował będzie przy pożyczce od spółki w charakterze osoby prywatnej, bo też i najczęściej cel takiej pożyczki jest prywatny. Czy oznacza to, że pożyczka tego typu podlega reżimowi ustawy o kredycie konsumenckim?
Art. 3 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim wskazuje, że przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255 550 zł albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi.
Podsumowanie
Pożyczka od spółki z o.o. do wspólnika to narzędzie, które może być użyteczne w sytuacji problemów z finansowaniem u wspólnika, ale musi być stosowane rozważnie. Przede wszystkim należy pamiętać, że celem zarządu jest działanie w interesie spółki, nie wspólnika – nawet jeśli to jedna i ta sama osoba. Po drugie, istotne jest takie ukształtowanie umowy aby nie spełniała ona warunków kredytu konsumenckiego. Z praktyki wiem, że dobrze przygotowana i udokumentowana pożyczka pozwala uniknąć wielu kłopotów, zarówno podatkowych, jak i związanych z odpowiedzialnością członków zarządu.
Jeśli masz wątpliwości co do warunków, formy lub dopuszczalności takiej transakcji – skonsultuj się z profesjonalistą. Jako radca prawny i praktyk, który wielokrotnie obsługiwał tego typu transakcje, mogę zapewnić, że lepiej dmuchać na zimne niż później tłumaczyć się przed sądem.
