W dzisiejszym wpisie omówimy nie tylko różnice między spółką z o.o. a spółką jawną, ale także interesującą, choć niezbyt często wykorzystywaną konstrukcję prawną jaką jest spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka jawna. Poruszymy takie kwestie jak odpowiedzialność w spółce jawnej oraz zastanowimy się czy spółka jawna sprawdzi się jako alternatywa dla spółki z o.o., a może odwrotnie, czy uwzględniając zmiany podatkowe z 2022 roku to spółka z o.o. nie jest ciekawą alternatywą dla spółki jawnej.
Co to jest spółka jawna?
Spółka jawna to jeden z najstarszych i najbardziej tradycyjnych rodzajów spółek w Polsce. Jest to forma działalności gospodarczej, w której dwie lub więcej osób prowadzi wspólny biznes i odpowiada za jego długi w sposób nieograniczony. Gdyby używać definicji opartej o Kodeks spółek handlowych należałoby powiedzieć, że spółka jawna to osobowa spółka handlowa prowadzącą przedsiębiorstwo pod własną firmą (nazwą) i niebędąca inną spółką handlową. Spółka tego typu nie posiada osobowości prawnej, ale posiada zdolność prawną. Majątek spółki jawnej stanowią wkłady oraz mienie nabyte w trakcie jej działania. Spółka taka nie posiada swojej osobowości prawnej, w przeciwieństwie do spółki z o.o., jednak ma swój NIP i REGON i może w swoim imieniu zaciągać zobowiązania i gromadzić majątek odrębny od majątku wspólników. W skrócie używamy „nazwa firmy” sp.j. Podobnie jak spółka z o.o., spółka jawna jest regulowana przez Kodeks spółek handlowych i wymaga rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym.
Spółka jawna – wady i zalety
Jak każda forma prowadzenia działalności gospodarczej także spółka jawna posiada swoje wady i zalety.Spółka jawna jest popularna wśród małych firm i przedsiębiorstw rodzinnych, ponieważ pozwala na łatwe i elastyczne zarządzanie biznesem, a także umożliwia dzielenie się ryzykiem i kosztami pomiędzy wspólnikami. Ze względu na zmiany podatkowe związane z Nowym Ładem, wprowadzenie do polskiego systemu prawnego tzw. daniny solidarnościowej, a jednocześnie ułatwień dla spółek z o.o. w postaci estońskiego CIT spółka ta jednak ma coraz mniej zalet, a spółka z o.o. staje się dla nią prawdziwą alternatywą.
Spółka jawna wady
Największymi wadami spółki jawnej są:
- nieograniczona odpowiedzialność wszystkich wspólników za zobowiązania spółki jawnej – oznacza to, że w przypadku długów spółki jawnej, wszyscy jej właściciele są solidarnie odpowiedzialni za jej długi całym swoim majątkiem,
- spółka nie jest podatnikiem podatków dochodowych, podatki te więc obciążają wspólników i są podstawą do wejścia w tzw. trzeci próg podatkowy (tzw. daninę solidarnościową w przypadku zysku przekraczającego 1.000.000 złotych na wspólnika),
- wspólnicy obciążeni są składką zdrowotną w wysokości 9% przy rozliczaniu na zasadach ogólnych albo 4,9% przy podatku liniowym,
- brak możliwości sprzedaży jedynie części udziałów w spółce jawnej, co utrudnia inwestycję w tego typu biznes.
Spółka jawna zalety
Spółka jawna zalety – do największych zalet spółki jawnej należą:
- brak minimalnego kapitału zakładowego, co oznacza, że może zostać założona bez ponoszenia wysokich kosztów,
- brak pełnej księgowości – tzw. ksiąg rachunkowych,
- możliwość skorzystania z ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, który w niektórych rodzajach działalności jest atrakcyjną formą opodatkowania,
- prosty sposób zamknięcia (brak procedury likwidacyjnej).
Interesuje Cię spółka jawna? Sprawdź produkt umowa spółki jawnej – wzór w moim blogowym sklepie.
Czym różni się spółka jawna od spółki z ograniczoną odpowiedzialnością?
Szczegółowe porównanie spółek handlowych możesz znaleźć w jednym z moich najnowszych wpisów blogowych, dlatego w tym miejscu skupię się raczej na najistotniejszych z mojego punktu widzenia różnicach między spółką z ograniczoną odpowiedzialnością a spółką jawną. Takich różnicach, które są kluczowe z punktu widzenia wyboru formy prawnej prowadzonej działalności.
Wspólnicy spółki z o.o. nie odpowiadają za długi spółki
Pierwszą i najważniejszą różnicą pomiędzy spółką jawną a spółką z ograniczoną odpowiedzialnością jest brak konieczności ponoszenia przez wspólników odpowiedzialności za zobowiązania spółki z o.o. Jest to zasadnicza cecha spółek kapitałowych, choć nie bez wyjątków – w niektórych przypadkach członkowie zarządu lub nawet sami wspólnicy mogą być zobowiązani do poniesienia odpowiedzialności za długi. W przypadku spółki jawnej sytuacja jest odmienna – wspólnicy ponoszą osobistą i nieograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania spółki. Mimo że ta odpowiedzialność ma charakter subsydiarny i obowiązuje dopiero po wyczerpaniu majątku spółki, może stanowić to poważną przesłankę do rezygnacji ze spółki jawnej.
Spółka z o.o. płaci mniejsze podatki (tak samo jak jej wspólnicy)
Choć niektórzy prawnicy twierdzą, że spółka z o.o. jest bardziej bardziej skomplikowana podatkowo to sytuacja, z którą prawnicy walczyli przez dziesięciolecia, czyli omijanie podwójnego opodatkowania spółki z o.o. odchodzi powoli w przeszłość ze względu na naprawdę atrakcyjną instytucję tzw. estońskiego CITu oraz instytucję powtarzających się świadczeń niepieniężnych wspólników. W małych spółkach z o.o. wspólnicy mogą efektywnie opodatkować swój zysk na poziomie 20% przy wykorzystaniu instytucji estońskiego CIT, nie płacić składek na ubezpieczenia społeczne, ani zdrowotne, a dodatkowo wykorzystać powtarzające się świadczenia niepieniężne korzystając z 12% PIT i wysokiej kwoty wolnej od podatku dla części dochodów tego typu. Osiągająca takie same dochody spółka jawna obciąży wspólników efektywnymi podatkami na poziomie 23,9%, nie wspominając o składkach ZUS, możliwej daninie solidarnościowej i innych problemach.
Spółka z o.o. cechuje się więc większą płynnością finansową i korzystniejszymi możliwościami rozliczania podatków niż spółka jawna, nie wiem czy o to chodziło ustawodawcom, ale tak wygląda rzeczywistość Anno Domini 2023.
Spółka z o.o. ma cechy spółki kapitałowej
Aby założyć spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, potrzebny jest co najmniej jeden udziałowiec, w przeciwieństwie do spółki jawnej, która wymaga umowy dwóch wspólników. Istnieje również inna istotna różnica między tymi dwoma rodzajami spółek, a mianowicie taka, że spółka z o.o. działa poprzez organy, a nie bezpośrednio przez wspólników, jak ma to miejsce w przypadku spółki jawnej. W spółce z o.o. muszą działać co najmniej dwa organy – zarząd (odpowiedzialny za bieżące sprawy spółki i reprezentujący ją na zewnątrz) oraz zgromadzenie wspólników (złożone ze wszystkich udziałowców i podejmujące strategiczne decyzje dotyczące spółki). Istotną zaletą spółki z o.o. jest możliwość zatrudnienia profesjonalnego menedżera jako członka zarządu, wtedy to on ponosi odpowiedzialność za zobowiązania spółki. Możliwości takiej nie ma w spółce jawnej, nie można powierzyć prowadzenia bieżących spraw spółki jawnej osobom trzecim – zakaz ten wynika bezpośrednio z Kodeksu spółek handlowych.
Czy opłaca się założyć spółkę jawną?
Nie wykluczam, choć szczerze mówiąc uważam, że ten typ spółki dla większości nie będzie interesujący. Rzeczywistość prawna prze ku spółce z o.o. jako podstawowej formie działalności gospodarczej w Polsce. Spółka jawna może być interesująca jako element międzynarodowego planowania podatkowego, choć w tego typu sytuacjach przepisy ustawy o CIT mogą ograniczać takie zakusy.
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka jawna
Czy możliwy jest mariaż spółki z o.o. i spółki jawnej? Szczerze mówiąc jest to sytuacja bardzo niespotykana, choć nie niemożliwa. Gdy pisałem pierwotną treść tego wpisu mój syn męczył mnie, żeby poczytać mu na dobranoc ilustrowany Atlas Polski dla dzieciaków, gdy zerknąłem na wydawcę okazało się, że jest nim spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka jawna, a więc konstrukcja spółki jawnej oparta m.in. na wspólniku jakim jest spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Zaciekawiło mnie to.
Czy spółka z o.o może być wspólnikiem spółki jawnej?
Tak, spółka z o.o. może być wspólnikiem spółki jawnej.
Po co tworzyć spółkę z o.o. spółkę jawną?
To bardzo dobre pytanie. Przynajmniej na pierwszy rzut oka konstrukcja spółki z o.o. spółki jawnej nie ma większego sensu. Sp. z o.o. sp. j. dzieli bowiem wady konstrukcji spółki z o.o. komandytowej (konieczność opłacania składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne przez wspólników będących osobami fizycznymi, prowadzenie pełnej księgowości na poziomie spółki z o.o. i spółki jawnej), brak jest zaś zalety w postaci ograniczenia odpowiedzialności osób fizycznych jako wspólników. W spółce jawnej wszyscy wspólnicy odpowiadają solidarnie ze spółką całym swoim majątkiem.
Takie spółki jednak powstają. Kiedy i po co?
W mojej praktyce spółka z o.o. spółka jawna powstawała zwykle jako element przekształcenia istniejącej już spółki jawnej w spółkę z o.o. komandytową. Dla swojej sprawności procedura taka wymaga aby na pewnym etapie jako wspólnika spółki jawnej wprowadzić spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. Przez pewien czas spółka taka funkcjonuje więc jako pełnoprawny wspólnik spółki jawnej. Ponieważ jednak ustawodawca skutecznie skasował wszelkie zalety spółki komandytowej, co prowadzi do tego, że większość tego typu spółek szuka opcji przekształcenia w spółkę z o.o. ten przypadek nie wydaje się istotny.
Spółka z o.o. sp. j. jako element planowania podatkowego
Może być tak, że celem spółki z o.o. spółki jawnej jest możliwość optymalizacji podatkowej. Podmioty opodatkowane podatkiem CIT, a które są wspólnikami spółki jawnej mogą korzystać z transparentności podatkowej tego typu spółki. Transparentność podatkowa to przypisywanie na potrzeby podatkowe statusu podatnika nie samej spółce, ale jej wspólnikom. Jest to cecha spółek osobowych, do których zaliczamy spółkę jawną.
Spółka z o.o. spółka jawna – do czego jeszcze wykorzystujemy taką strukturę?
Na myśl przychodzi mi jeszcze kilka sytuacji, gdy taka struktura może być pożądana przez wspólników.
Pierwsza z nich to sytuacja, w której spółka z o.o. chce prowadzić wspólny biznes z osobą fizyczną i jednocześnie dzielić się z ową osobą fizyczną ryzykiem. W takiej sytuacji spółka jawna jest jak znalazł.
Druga z nich to wykorzystanie tego typu spółki jako spółki celowej do inwestycji przez inne spółki kapitałowe. Za wykorzystaniem spółki z o.o. spółki jawnej do takich celów przemawia przede wszystkim potencjalna łatwość zamknięcia działalności spółki jawnej – odpowiednia regulacja umowy spółki może przewidywać zakończenie działalności spółki bez kosztownej i czasochłonnej likwidacji, tego typu spółki mogą powstawać więc np. w branży deweloperskiej, inwestycyjnej itp.
