Powiernicze nabycie udziałów w spółce z o.o.
Umowa powiernicza, czy też umowa powiernictwa, której przedmiotem jest powiernicze nabycie udziałów w spółce z o.o. jest umową nieznaną polskiemu Kodeksowi cywilnemu i jedną z najbardziej tajemniczych umów znanych praktyce obrotu prawnego. Jest ona jednak dopuszczalna na mocy postanowień Kodeksu cywilnego o swobodzie zawierania umów. Mimo to wielu prawników na pytanie o powiernictwo udziałowe nie potrafi znaleźć odpowiedzi. W tym wpisie opowiem o tym kim jest powiernik, czym jest umowa powiernicza, a także odpowiem na często powtarzające się pytania związane z tą tematyką.
Kiedyś rozmawiając z klientem, który pytał się mnie o anonimowość w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością zasugerowałem, że może on skorzystać z umowy powiernictwa, a konkretnie umowy powiernictwa udziałowego, która pozwoli ukryć go za plecami powiernika.
Klient pomyślał chyba, że niezły ze mnie dyplomata:
Ależ proponuje mi Pan skorzystanie z słupa! – rzekł pół żartem, pół serio.
Nie. Nie z słupa, z powiernika.
“Słup” to osoba, która nie zdaje sobie sprawy ze swoich praw i obowiązków związanych z pełnieniem funkcji w spółce. Firmuje ją swoim imieniem i nazwiskiem nie wiedząc często nawet, że do tego jest wykorzystywana. Często jest wykorzystywana do działalności przestępczej.
Kim jest powiernik w rozumieniu prawnym?
Powiernik jest osobą działającą w oparciu o cywilnoprawną umowę powierniczą, w której każda ze stron tej umowy, ma swoje prawa i obowiązki precyzyjnie uregulowane tą umową.
Czym jest umowa powiernictwa?
Umowa powiernictwa lub też umowa powiernicza to stosunek prawny skonstruowany w oparciu o przepisy Kodeksu cywilnego o swobodzie umów, zleceniu oraz świadczeniu usług, w którym rzeczy, udziały bądź akcje w spółce obejmuje osoba zwana powiernikiem, działająca w swoim własnym imieniu, ale na rzecz, rachunek i zlecenie powierzającego. Co zrozumiałe w odniesieniu do powiernictwa udziałowego, powiernik występuje jako wspólnik w aktach rejestrowych, umowie spółki i dzięki czemu nikt postronny nie dowie się z tych akt, kto jest właścicielem spółki.
Jakie są obowiązki powiernika w umowie powiernictwa udziałowego?
W najogólniejszym zarysie do obowiązków powiernika należy objęcie udziałów w swoim imieniu, ale na rzecz i rachunek powierzającego, wykonywanie z nich praw udziałowych (np. głosowanie) zgodnie z interesem powiernika, udzielanie pełnomocnictw, obrót udziałami zgodnie z wolą powierzającego itp. Powierzający natomiast zobowiązuje się do tego aby pokryć niezbędne wydatki powiernika, zwolnić go ze zobowiązań wynikłych ze stosunku spółki (np. wynikłych z uchwalonych dopłat), samodzielnie rozliczać się z podatków oraz częstokroć, wypłacić powiernikowi należne mu wynagrodzenie.
Kto jest właścicielem udziałów objętych w ramach powiernictwa?
Właścicielem udziałów objętych na podstawie umowy powiernictwa udziałowego jest powiernik. Jemu przysługują uprawnienia wspólnika określone umową spółki. Natomiast umowa powiernictwa reguluje w jaki sposób uprawnienia te mogą być wykonywane. Może wskazywać na przykład, że powiernik ma pytać o instrukcje powierzającego. Dopuszczalne jest także także ustanowienie powierzającego pełnomocnikiem powiernika. W ten sposób faktycznie osoba taka może wykonywać prawa udziałowe bez pośrednictwa powiernika.
W jaki sposób zabezpieczony jest powierzający?
Powierzającego chronią postanowienia umowne. Dobra umowa powiernictwa powinna zawierać takie postanowienia jak kary umowne oraz szerokie pełnomocnictwa. Możliwym też jest zabezpieczenie jej wekslem albo oświadczeniem o poddaniu się egzekucji z aktu notarialnego. To ostatnie zwie się czasem trzema siódemkami, a nazwa pochodzi od art. 777 Kodeksu postępowania cywilnego. Możesz też zerknąć na blog Prawo do prywatności i na wpis o tym, czy korzystanie z usług powierników jest bezpieczne.
Czy umowa powiernictwa musi być sporządzona w formie aktu notarialnego?
Nie ma takiej konieczności. Wystarczy zwykła forma pisemna. Nie wykluczam jednak, że dla należytego zabezpieczenia interesów powierzającego należy wdrożyć instrumenty wymagające form szczególnych. Wszystko zależy od konkretnego przypadku.
Czy możliwe jest zawarcie umowy powierniczej przed założeniem spółki z o.o.?
Tak, strony mogą zawrzeć tego typu umowę zarówno przed zawarciem spółki, jak i w odniesieniu do spółki już działającej. W tym drugim przypadku będziemy mieli do czynienia z tzw. powierniczym nabyciem udziałów w spółce.
Czytaj również: rejestracja spółki z o.o.
Czym jest powiernicze nabycie udziałów w spółce?
Powiernicze nabycie udziałów to nabycie udziałów przez powiernika w wykonaniu zobowiązania określonego umową powiernictwa udziałów
Czy powiernicze nabycie udziałów w spółce jest zgodne z prawem?
Tak. Uczulam wciąż, że powiernicze nabycie udziałów to nie to samo co zakładanie spółki metodą „na słupa”. Powiernik kupując udziały na rachunek powierzającego może realizować wiele prawnie dopuszczalnych interesów. Nie można jednak wykluczyć sytuacji, gdy tego typu rozwiązanie będzie naruszało przepisy. W sytuacji, gdy służyłoby to np. do obejścia prawa antymonopolowego albo działanie celem pokrzywdzenia wierzycieli należałoby podejść do tego bardzo ostrożnie.
W jakich sytuacjach ludzie korzystają z umowy powiernictwa?
Najczęściej chodzi o sytuacje, w której ze względu na pewne okoliczności faktyczne nie chcą być oficjalnie ujawnieni jako wspólnicy spółek. Możesz domyślać się jakie to sytuacje. Często chodzi o ukrycie się przed innymi uczestnikami obrotu, czy rodziną. Powiernictwo bywa wykorzystywane w razie sporów małżeńskich, jako instrument przekazania majątku spadkobiercom, czy walki z praktykami rynkowymi niektórych przedsiębiorców.
Czy powiernik jest beneficjentem rzeczywistym spółki?
Powiernik może zostać uznany za beneficjenta rzeczywistego spółki, którego należy wpisać do Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych.
Nie jest to jednak pytanie, na które nie jest łatwo jednoznacznie odpowiedzieć bez analizy samej umowy powiernictwa. Przepisy ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu wskazują, że w przypadku spółek z o.o. zasadniczo beneficjentem jest osoba fizyczna sprawująca także pośrednio kontrolę nad spółką poprzez posiadane uprawnienia, które wynikają z okoliczności prawnych lub faktycznych. Takim uprawnieniem może być umowa powiernictwa. Dlatego można zminimalizować ryzyko uznania powierzającego za beneficjenta w sytuacji, gdy jego uprawnienia „kontrolne” zostaną odpowiednio uregulowane w umowie powierniczej, w szczególności gdy pozostawi się powiernikowi pewną swobodę w działaniu lub zostanie zawarta przedwstępna umowę sprzedaży udziałów w spółce z o.o. spełniająca podobne funkcje. Taki stosunek prawny może wymykać się ogólnej definicji beneficjenta rzeczywistego, jednak takie uregulowanie może być bardzo trudne.
Jeżeli potrzebujesz indywidualnej konsultacji w zakresie napisania dopasowanej do Twojej sytuacji umowy powierniczej, sprawdzenia istniejącej umowy oraz należytego zabezpieczenia Twoich interesów prawnych związanych ze stosunkiem powiernictwa udziałowego zapraszam do kontaktu. Odpowiedź na e-mail jeszcze tego samego dnia!
Umowa powiernictwa udziałowego – jak ją dobrze napisać?
W umowie powiernictwa należy określić różnorodne parametry planowanej transakcji. Przykładowo czy mamy do czynienia z powierzeniem środków na objęcie udziałów w nowej spółce, czy też z powierniczym nabyciem udziałów. Musimy precyzyjnie określić jakich udziałów dotyczy umowa i wskazać dokładnie jakie obowiązki ma powiernik, w tym w szczególności w jaki sposób będzie on realizował prawa udziałowe w spółce. Powinniśmy też zaplanować i wskazać mechanizm finansowania powiernika przez powierzającego.
Z punktu widzenia powierzającego najważniejszym elementem są zabezpieczenia stosunku powierniczego. Należy zabezpieczyć się na okoliczność braku realizowania umowy powiernictwa i możemy tutaj wykorzystać różnorodne instrumenty prawne, takie jak np. kary umowne, czy pełnomocnictwa. Przemyśleć należy też regulację warunków rozwiązania umowy oraz skutki śmierci stron umowy (gdy zawierają ją osoby fizyczne). Wszystkie te kwestie reguluje umowa powiernicza nabycia udziałów wzór, która jest produktem w moim blogowym sklepie internetowym. Możesz wykorzystać ją zarówno do pierwotnego utworzenia spółki, jak i po lekkiej modyfikacji do powierniczego nabycia udziałów w spółce już istniejącej.
