Prokura samoistna jest pełnomocnictwem udzielonym przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej albo do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego, które obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Z niniejszego wpisu dowiesz się czym jest prokura samoistna, omówimy zakres uprawnień prokurenta, a nadto wskażemy także jak powołać i odwołać prokurenta w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością.
Jeżeli szukasz wzoru dokumentu ustanowienia prokury znajdziesz go w produkcie prokura samoistna wzór w moim blogowym sklepie.
Prokura samoistna – co oznacza?
Prokura, zgodnie z przepisem art. 109[1] Kodeksu cywilnego jest rodzajem stałego pełnomocnictwa udzielonym przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej albo do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego, które obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Prokura samoistna natomiast jest jednym z rodzajów prokury, który uprawnia prokurenta do samodzielnej reprezentacji przedsiębiorcy. Osobę, której udzielono prokury tego typu nazywamy prokurentem samoistnym. Prokurent samoistny jest więc pewnego rodzaju stałym pełnomocnikiem, który może działać za spółkę samodzielnie i nie musi okazywać przy każdej czynności swojego pełnomocnictwa, ponieważ jego umocowanie ujawnione jest w powszechnie dostępnym rejestrze, jakim jest KRS lub CEIDG.
Prokura była szeroko stosowana w Polsce już za czasów królestwa kongresowego i wykształciła się w drodze praktyki i stosowania obowiązującego już wtedy prawa cywilnego opartego o francuskie wzory oraz funkcjonujący w stosunkach gospodarczych (kupieckich) zwyczaj handlowy. Przy okazji prac nad nowoczesnym uregulowaniem zagadnień rejestru handlowego (ksiąg jawności handlowej) powołano tzw. Komitet firmowy, w którym prawnicy polscy łącznie z przedstawicielami polskich sfer gospodarczych podjęli próbę ustawowego unormowania m.in. prokury, która po raz pierwszy znalazła swoje unormowanie w dekrecie o rejestrze handlowym z dnia 7 lutego 1919 r. a następnie w Kodeksie handlowym.
Podstawy prawne prokury samoistnej
Prokura jako taka zdefiniowana jest w art. 109[1] Kodeksu cywilnego. Natomiast przepis art. 109[4] § 1 Kodeksu cywilnego wskazuje, że prokura może być udzielona kilku osobom łącznie (prokura łączna) lub oddzielnie. Dlatego właśnie prokura samoistna bywa nazywana także przez niektórych prokurą oddzielną. Nazwę taką przykładowo spotkamy w systemie S24, który posługuje się właśnie pojęciem prokury oddzielnej, a nie samoistnej. Z punktu widzenia spółki z ograniczoną odpowiedzialnością interesujące dla nas są przepisy art. 109[1] – art. 109[8] Kodeksu cywilnego, które normują sposób ustanawiania prokury, zakres prawa do reprezentacji prokurenta oraz rodzaje prokury, a także przepisy art. 205 oraz 208 § 7 i 8 Kodeksu spółek handlowych, które szczegółowo wskazują w jaki sposób powołuje się oraz odwołuje prokurenta w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością oraz określają precyzyjnie zakres reprezentacji spółki przez prokurenta.
Zakres uprawnień prokurenta samoistnego
Prokurent samoistny umocowany jest do wszelkich czynności sądowych oraz pozasądowych spółki, jest to więc szerokie pełnomocnictwo, nie jest ono jednak nieograniczone Warunkiem dopuszczenia reprezentacji przez prokurenta samoistnego jest wymóg istnienia związku czynności podejmowanej przez prokurenta z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Zwrot ten, w świetle przeważającego w nauce i orzecznictwie poglądu, należy rozumieć w taki sposób, iż czynność musi mieć związek z prowadzeniem jakiegokolwiek przedsiębiorstwa (niekoniecznie przedsiębiorstwa mocodawcy). Zatem każda czynność pozostająca w związku z prowadzeniem jakiegokolwiek (rozumianego abstrakcyjnie) przedsiębiorstwa pozostaje objęta umocowaniem prokurenta. Takie brzmienie powołanego wyżej przepisu powoduje jednak, że prokurent z mocy ustawy nie posiada kompetencji do dokonywania w imieniu mocodawcy takich czynności prawnych, które nie dotyczą sfery polegającej na prowadzeniu przedsiębiorstwa (nie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa).
Ponadto, jak wynika z przepisu art. 109[3] k.c. do zbycia przedsiębiorstwa, do dokonania czynności prawnej, na podstawie której następuje oddanie go do czasowego korzystania, oraz do zbywania i obciążania nieruchomości jest wymagane pełnomocnictwo do poszczególnej czynności. Oznacza to, że prokurent nie może sprzedać całego przedsiębiorstwa spółki, nie może go także wydzierżawić, ustanowić na nim prawa użytkowania, oddawać na podstawie innych stosunków prawnych do odpłatnego korzystania. Nie może także sprzedać, ani obciążyć nieruchomości np. hipoteką, służebnością, czy użytkowaniem.
Prokura samoistna a reprezentacja w KRS
Prokurent samoistny może reprezentować spółkę i zaciągać w jej imieniu zobowiązania niezależnie od ograniczeń zawartych w umowie spółki oraz niezależnie od tego, że w KRS wpisany jest obowiązek współdziałania dwóch członków zarządu. Nawet więc w przypadku, gdy w umowie spółki zawarta jest reprezentacja łączna spółki przez członków zarządu to prokura samoistna daje prokurentowi możliwość samodzielnej reprezentacji spółki (prokura samoistna a reprezentacja łączna). Wynika to stąd, że Kodeks spółek handlowych stanowi, iż przepisy dotyczące reprezentacji przez zarząd nie modyfikują przepisów dotyczących reprezentacji przez prokurenta zawartych w Kodeksie cywilnym. Wobec powyższego prokura samoistna daje szerokie prawo do reprezentacji spółki. Warto zauważyć, że nie jest to jednak prawo nieograniczone.
Prokura samoistna a brak zarządu
Prokura samoistna jest jedynie pełnomocnictwem do wykonywania czynności prawnych w imieniu spółki, natomiast nie upoważnia ona, w braku innego upoważnienia (pełnomocnictwa, umowy zlecenia, kontraktu menedżerskiego) do prowadzenia spraw spółki. Aby spółka mogła funkcjonować w zakresie czynności zwykłego zarządu bez prokurenta, musi on posiadać dodatkowe umocowanie. Nie oznacza to jednak, że zawarte przez niego w zakresie prowadzenia przedsiębiorstwa spółki umowy będą nieważne, tak działający prokurent naraża jednak się na odpowiedzialność cywilną, a potencjalnie także karną związaną z takimi działaniami, o ile nie posiada on dodatkowych umocowań udzielonych przez zarząd.
Procedura powoływania i odwoływania prokurenta samoistnego
Powoływanie i odwoływanie prokurenta samoistnego regulowane jest wzmiankowanymi już wyżej przepisami Kodeksu cywilnego i Kodeksu spółek handlowych.
Jak powołać prokurenta samoistnego?
Aby ustanowić prokurę samoistną wymagana jest zgoda wszystkich członków zarządu wyrażona w formie uchwały. Uchwała jest jednak jedynie aktem wewnętrznym spółki i sama w sobie nie jest wystarczającym umocowaniem, dlatego uchwałą taka powinna znaleźć konkretyzację w postaci pisemnego oświadczenia zarządu o udzieleniu prokury wystawionego prokurentowi. Na powołanie prokurenta wymagana jest zgoda prokurenta. Dane prokurenta samoistnego, obejmujące imiona, nazwisko, PESEL oraz adres do doręczeń należy zgłosić do Krajowego Rejestru Sądowego.
Jeżeli szukasz wzoru dokumentu ustanowienia prokury znajdziesz go w produkcie pakiet dokumentów dla spółki z o.o. w moim blogowym sklepie.
Jak odwołać prokurenta samoistnego?
Odwołanie prokurenta samoistnego wymaga działania jednego członka zarządu. Przepis art. 208 § 8 Kodeksu spółek handlowych stanowi, że każdy członek zarządu działając jednoosobowo i bez zważania na zasady reprezentacji może odwołać prokurenta. Sens tego przepisu jest taki, że prokurę uznaje się za stosunek prawny oparty na zaufaniu zarządu do prokurenta, a utrata zaufania choćby jednego członka zarządu może spowodować, że odwoła on samodzielnie prokurę. Po wykreśleniu prokury należy zgłosić ten fakt w sądzie rejestrowym poprzez wykreślenie wpisu o prokurze z KRSu. Szerszy kontekst złożenia prokury w spółce z o.o. oraz odwołania prokurenta znajdziesz we wpisie: procedura złożenia prokury w spółce z o.o.
Prokura samoistna – często zadawane pytania
Poniżej znajdziesz często zadawane pytania związane z prokurą samoistną i zakresem reprezentacji.
Czy prokurent samoistny może reprezentować spółkę przy transakcji zakupu nieruchomości?
Tak, prokurent samoistny może zakupić nieruchomość dla spółki, ponieważ ograniczenie prokury samoistnej dotyczy tylko zbywania nieruchomości.
Czy prokurent samoistny może podpisać umowę najmu nieruchomości należącej do spółki?
Prawnicy spierają się co do tego, czy prokurent ma takie prawo, czy też nie. Wszystko rozbija się o przepis art. 109[3] kc i pojęcie „obciążania nieruchomości”, które jedni prawnicy interpretują jako ustanowienie ograniczonego prawa rzeczowego (tj. hipoteki, służebności, czy użytkowania), inni zaś jako każde obciążenie nieruchomości, także dzierżawą czy najmem. Ponieważ istnieje co do tego spór, najlepiej przyjąć, że do takiej czynności prokurent musi wylegitymować się pełnomocnictwem szczególnym.
Czy prokurent może reprezentować spółkę na zgromadzeniu wspólników?
Tak, prokurent może reprezentować spółkę na zgromadzeniu wspólników innej spółki, zwykle jest to bowiem czynność związana z przedmiotem prokury – tj. prowadzeniem przedsiębiorstwa czy to spółki wykonującej uprawnienia na zgromadzeniu wspólników, czy to z przedsiębiorstwem spółki zależnej.
Czy prokurent samoistny może reprezentować spółkę z o.o. w KRS?
Dla skuteczności czynności podejmowanych w postępowaniu rejestrowym za spółkę prokurent nie może powoływać się na upoważnienie ustawowe, lecz powinien legitymować się dodatkowym pełnomocnictwem procesowym, np. do występowania w konkretnej sprawie lub pełnomocnictwem rodzajowym, uprawniającym do występowania w określonego jego rodzaju sprawach. Tak orzekł Sąd Okręgowy w Szczecinie w sprawie VIII Gz 111/14, postanowieniem z dn. 4 lipca 2014 roku.
Jeżeli szukasz wzoru dokumentu rezygnacji z prokury znajdziesz go także w produkcie pakiet dokumentów dla spółki z o.o. w moim blogowym sklepie.