Śmierć członka zarządu spółki z o.o., tym bardziej w sytuacji, gdy był on także wspólnikiem w spółce to nie tylko trudny moment dla bliskich zmarłego, ale także dla samej spółki. Na taką sytuację warto przygotować się jeszcze za życia wspólników, po to aby ich spadkobiercy oraz sama spółka mieli ciut więcej spokoju w trudnym czasie po śmierci osoby decyzyjnej w spółce. W dzisiejszym artykule opowiem o tym jak powinna radzić sobie spółka z o.o. po śmierci prezesa lub wspólnika.
Jak przygotować spółkę z o.o. na śmierć wspólnika? Skonsultuj się z prawnikiem.
Odpowiedź jeszcze w tym samym dniu roboczym.
Śmierć wspólnika spółki z o.o. a śmierć członka zarządu spółki z o.o.
W niniejszym artykule skupimy się, w miarę możliwości na możliwych skutkach śmierci zarówno wspólnika spółki z o.o., jak i członka zarządu tej spółki. Tego typu podejście jest uzasadnione przede wszystkim tym, że w realiach obrotu gospodarczego wielu wspólników łączy funkcje właścicielskie z funkcją członka zarządu spółki, a śmierć osoby, będącej zarówno wspólnikiem, jak i członkiem zarządu spółki to nie tylko smutna wieść dla bliskich takiej osoby, ale także trudna sytuacja przed którą stoi spółka prawa handlowego. Dla porządku omówimy jednak osobno kwestię śmierci wspólnika spółki, a osobno kwestię śmierci członka zarządu.
KSH a śmierć wspólnika spółki z o.o.
Z chwilą śmierci osoby fizycznej w sferze prawa spadkowego dochodzi do momentu zwanego otwarciem spadku. Udziały w spółce z o.o., jako prawa majątkowe wchodzące w skład majątku zmarłego wspólnika podlegają dziedziczeniu i tytuł do udziałów przypada spadkobiercom wspólnika. Krąg spadkobierców może wynikać zarówno z testamentu, który pozostawia zmarły wspólnik, jak i z przepisów Kodeksu cywilnego, w sytuacji, w której wspólnik testamentu nie zostawił. Chociaż spadek przechodzi na spadkobierców z chwilą śmierci wspólnika to do czasu prawnego stwierdzenia nabycia spadku oraz jego podziału sytuacja w spółce może być niepewna.
Co zrobić, gdy wspólnik spółki z ograniczoną odpowiedzialnością zmarł?
Śmierć wspólnika spółki z o.o. wymaga współdziałania zarówno organów spółki, jak i spadkobierców wspólnika. Osoby będące spadkobiercami wspólnika, aby jak najszybciej uregulować sytuację prawną powinny dążyć do prawnego stwierdzenia nabycia przez nich spadku. Może to nastąpić w postępowaniu sądowym, albo przed notariuszem w formie aktu poświadczenia dziedziczenia.
Postanowienie sądowe o stwierdzeniu nabycia spadku po zmarłym wspólniku lub akt poświadczenia dziedziczenia nie stanowią jednak dokumentów, które zamykają procedurę wejścia do spółki spadkobierców w miejsce zmarłego wspólnika. W większości przypadków konieczne jest przeprowadzenie działu spadku, czy to w sposób umowny, czy też w postępowaniu sądowym. W wyniku działu spadku może dojść do podziału między spadkobierców udziałów zmarłego wspólnika, nie zawsze jednak w taki sposób, że wszyscy spadkobiercy staną się udziałowcami. Do momentu przeprowadzenia działu spadku, aby spadkobiercy mogli wykonywać uprawnienia korporacyjne (np. prawo głosu) w spółce muszą działać przez wspólnego przedstawiciela.
Zgromadzenie wspólników po śmierci wspólnika
W sytuacji, gdy po śmierci wspólnika zaistnieje konieczność przeprowadzenia zgromadzenia wspólników, a spadkobiercy nie dokonali jeszcze działu spadku muszą oni powołać wspólnego przedstawiciela do wykonywania swoich praw. Zgodnie z przepisem art. 184 § 1 Kodeksu spółek handlowych współuprawnieni z udziału lub udziałów wykonują swoje prawa w spółce przez wspólnego przedstawiciela; za świadczenia związane z udziałem odpowiadają solidarnie. Zgodnie z art. 184 § 2 Kodeksu spółek handlowych jeżeli współuprawnieni nie wskazali wspólnego przedstawiciela, oświadczenia spółki mogą być dokonywane wobec któregokolwiek z nich. To ostatnie oznacza, że w sytuacji istnienia wspólnego przedstawiciela zawiadomienie o zgromadzeniu wspólników należy dostarczyć znanemu spółce przedstawicielowi, gdy zaś nie został on ustanowiony, wystarczy zawiadomić choć jedną osobę będącą spadkobiercą zmarłego wspólnika.
Kto może być wspólnym przedstawicielem spadkobierców zmarłego wspólnika?
Wspólnym przedstawicielem spadkobierców może być dowolna osoba fizyczna, posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Może ona rekrutować się spośród spadkobierców lub spoza ich grona (pełnomocnik). Wspólnym przedstawicielem może być również członek zarządu lub pracownik spółki, ale osoby te nie mogą być pełnomocnikami na zgromadzeniu wspólników. Nie można ustanowić więcej niż jednego wspólnego przedstawiciela.
Śmierć wspólnika spółki KRS
W sytuacji, gdy spółka dysponuje dokumentami poświadczającymi śmierć wspólnika, a także określającymi podział spadku po zmarłym wspólniku, zmianę wspólnika zarząd musi zgłosić do KRS dołączając, jako podstawę zmiany w KRS, dokument stwierdzający nabycie spadku (akt poświadczenia dziedziczenia, postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku) oraz, w sytuacji gdy dziedziczy więcej niż jedna osoba, dokument dotyczący podziału spadku (postanowienie o dziale spadku, notarialna umowa o dziale spadku).
Czy po śmierci jednego ze wspólników w spółce z o.o. wstępują spadkobiercy na miejsce zmarłego wspólnika z mocy prawa oraz czy umowa spółki może to wyłączyć?
Chociaż zasadą jest, że po śmierci jednego ze wspólników w spółce z o.o. wstępują na jego miejsce spadkobiercy to wspólnik, chcąc, aby posiadane przez niego udziały w spółce przypadły określonej osobie lub osobom, może dokonać tego przez powołanie takiej osoby do całości lub części spadku albo zapis windykacyjny – w formie testamentu notarialnego, a także poprzez odpowiednie zredagowanie umowy spółki.
Śmierć wspólnika spółki z ograniczona odpowiedzialnością jako ryzyko dla jej udziałowców
Śmierć wspólnika spółki z o.o. może stanowić ryzyko dla pozostałych udziałowców spółki, którym przyszłoby się mierzyć z nowymi wspólnikami, nie zawsze doświadczonymi, czy też zaangażowanymi w sprawy spółki. Z tego względu zgodnie z art. 183 Kodeksu spółek handlowych umowa spółki z o.o. może zawierać zarówno wyłączenie lub ograniczenie dotyczące wstąpienia do spółki spadkobierców zmarłego wspólnika, jak i ograniczenia dotyczące podziału udziałów zmarłego wspólnika. Wspólnicy posiadają także inne sposoby na kształtowanie składu udziałowców spółki po śmierci jednego z nich – np. testament lub zapis windykacyjny.
Ograniczenia dotyczące wstąpienia spadkobierców do spółki
Ograniczenie wstąpienia spadkobierców w umowie spółki może być określone w sposób pozytywny, na przykład poprzez wskazanie, że do spółki mogą przystąpić jedynie spadkobiercy spełniający określone kryteria (np. wieku, wykształcenia), bądź w sposób negatywny wskazując, że pewne kryteria dyskwalifikują daną osobę od uczestnictwa w spółce. Można wskazać też, że od udziału w spółce wyłączone będą konkretne osoby z kręgu spadkobierców (np. wstępni). Wymogiem skuteczności tego typu ograniczenia lub wyłączenia jest określenie warunków spłaty spadkobierców, którzy nie uczestniczą w spółce. Sposób wyliczenia wysokości spłaty powinien prowadzić do ustalenie godziwego wynagrodzenia, odpowiadającego co najmniej wartości księgowej udziałów. Również termin spłaty nie powinien przekraczać granic, uznanych za rozsądne. W sytuacji, gdyby postanowienia umowy spółki byłyby dla spadkobierców zmarłego wspólnika rażąco niekorzystne (na przykład przewidujące wypłatę wartości nominalnej udziałów, zamiast ich wartości realnej), byłyby one nieważne.
Ograniczenia dotyczące podziału udziałów
Drugim rodzajem ograniczenia, możliwym do wprowadzenia w umowie spółki jest ograniczenie dotyczące zasad działu spadku. Wydaje się ono bardziej praktyczne z punktu widzenia spółki. W przypadku skutecznego ustanowienia ograniczenia dotyczącego podziału udziałów w spółce muszą być one respektowane w przypadku dokonywania sądowego lub umownego działu spadku. Umowa spółki może bowiem wyłączyć lub w określony sposób ograniczyć podział udziałów między spadkobierców w przypadku, gdy zmarły wspólnik miał więcej niż jeden udział. Przykładowo wskazać można, że udziały zmarłego wspólnika przypadną konkretnej osobie. Ograniczenie może także polegać na zakazie rozdrabniania udziałów.
Zapis windykacyjny
Ponieważ rozporządzanie swoim majątkiem na wypadek śmierci jest przede wszystkim uprawnieniem wspólnika, najprostszym sposobem rozwiązania kwestii spadkowej oraz wprowadzenia konkretnej osoby do spółki jest skorzystanie z zapisu windykacyjnego. Zapis windykacyjny to rodzaj rozrządzenia na wypadek śmierci, polegającego na tym, że określone przedmioty lub prawa z chwilą śmierci, z pominięciem ogólnych zasad spadkobrania, stają się własnością konkretnej osoby.
Śmierć członka zarządu
W sytuacji śmierci członka zarządu istnieje ryzyko utraty przez spółkę osoby, która uprawniona jest do reprezentacji. W przypadku, gdy zmarł członek zarządu wieloosobowego, istnieje możliwość dalszego funkcjonowania zarządu spółki, w sytuacji gdy umowa spółki nie wskazuje, że zarząd musi być wieloosobowy. W takim przypadku warto jednak zawsze, dla uniknięcia wątpliwości, przyjąć uchwałę wspólników określającą czy zarząd jest jedno, czy wieloosobowy.
Śmierć jedynego członka zarządu
W sytuacji, gdy musimy mierzyć się ze śmiercią jedynego członka zarządu lub dotyka nas śmierć jedynego wspólnika i członka zarządu należy jak najszybciej powołać do zarządu nową osobę. W sytuacji, gdy członek zarządu nie był jednocześnie wspólnikiem albo gdy szybko i sprawnie przeprowadzono postępowanie spadkowe i dział spadku, bądź powołano wspólnego przedstawiciela, wspólnicy mogą zebrać się w sposób nieformalny, w trybie art. 240 Kodeksu spółek handlowych aby powołać członka zarządu. W sytuacji konfliktu między wspólnikami może dojść do potrzeby skorzystania z sądowego upoważnienia do zwołania zgromadzenia wspólników. Jeżeli konflikt dotyczy zaś spadkobierców należy rozważyć instytucje zabezpieczenia spadku, takie jak np. ustanowienie zarządcy tymczasowego przez sąd spadkowy.
Czy zmarłemu członkowi zarządu udziela się absolutorium?
Zgodnie z art. 231 § 2 pkt 3 kodeksu spółek handlowych, przedmiotem obrad zwyczajnego zgromadzenia wspólników powinno być m.in. udzielenie członkom organów spółki absolutorium z wykonania przez nich obowiązków. Zgodnie zaś z § 3 tego przepisu, obowiązek podjęcia uchwały dotyczy wszystkich osób, które pełniły funkcje członków zarządu, rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej w ostatnim roku obrotowym. Dominującym jest stanowisko, że ponieważ Kodeks spółek handlowych nie różnicuje podstaw wygaśnięcia mandatu członka organu, należy uznać, że uchwała w sprawie udzielenia absolutorium powinna być podjęta także w stosunku do członka zarządu, którego mandat wygasł w wyniku jego śmierci. Udzielenie takiego absolutorium powinno być w interesie spadkobierców zmarłego członka zarządu, gdyż absolutorium może mieć wpływ na zasadność roszczeń spółki wobec członków zarządu, a więc także roszczeń stanowiących potencjalne długi spadkowe.
Śmierć jedynego członka zarządu a pełnomocnictwo
Śmierć jedynego członka zarządu i wspólnika nie powoduje oczywiście rozwiązania spółki, nie ma też wpływu na ważność pełnomocnictw udzielonych w imieniu spółki lub na ważność udzielonej prokury. Osoby będące pełnomocnikami nadal mogą wykonywać w imieniu spółki czynności prawne, do których zostały umocowane, choć należy liczyć się z pewnymi utrudnieniami związanymi np. z postępowaniami sądowymi.
Może zainteresować Cię pełnomocnictwo dla spółki z o.o. – wzór,
które pozwoli działać Twojej spółce w najtrudniejszych momentach po śmierci członka zarządu
