Umowa sprzedaży udziałów w spółce z o.o. – omówienie, często zadawane pytania, sprzedaż udziałów w spółce z o.o. w 2024 r.

Umowa sprzedaży udziałów w spółce z o.o. jest w moim doświadczeniu jako radcy prawnego najczęstszym dokumentem wykorzystywanym do przenoszenia udziałów w spółce. Codziennie dziesiątki wspólników spółek z o.o. decyduje się na sprzedaż udziałów w spółce z o.o. W niniejszym wpisie omówię nie tylko samą umowę sprzedaży udziałów, ale także zasady zawierania tego typu umów – zarówno te tradycyjnie, jak i poprzez system S24. Podpowiem także jak można zawrzeć umowę sprzedaży udziałów bez notariusza.

Czym jest sprzedaż udziałów w spółce z o.o.?

Udział w spółce z o.o. jest kapitałową jednostką uczestnictwa wspólnika w spółce, z którą związane są prawa i obowiązki. Jest pewnym prawem, które nie ma formy materialnej, a wynika z pierwotnej umowy spółki z o.o. W najprostszym zaś ujęciu udziały wspólnika stanowią po prostu o prawach wspólnika do spółki. Sprzedaż udziałów w spółce z o.o. to nic innego jak sprzedaż całości lub części praw wspólnika. Na podstawie przepisu art. 535 Kodeksu cywilnego przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę.

Udziały w spółce z o.o. co prawda rzeczą nie są, jednak zgodnie z art. 555 Kodeksu cywilnego przepisy o sprzedaży rzeczy stosuje się odpowiednio także do sprzedaży praw. Prawem, które możemy sprzedać jest także udział w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. Umową rozporządzającą takim prawem jest umowa sprzedaży udziałów w spółce z o.o. W internecie i potocznie można spotkać się także z nazwą umowa kupna sprzedaży udziałów w spółce z o.o. Określenie to dotyczy umowy sprzedaży i jest to określenie potoczne umowy sprzedaży, prawdopodobnie stanowiące naleciałość z czasów zaborów, w Polsce nie istnieje bowiem umowa kupna-sprzedaży, natomiast w języku niemieckim już tak (kaufvertrag).

Na mocy umowy sprzedaży udziałów w spółce z o.o. dotychczasowy udziałowiec zobowiązuje się przenieść i wydać udziały kupującemu, a ten przyjmuje udziały i zobowiązuje zapłacić się umówioną cenę. Zgodnie z zasadą podwójnego skutku czynności prawnych (zobowiązująco-rozporządzającego) sprzedaż udziałów w spółce z o.o. powoduje przeniesienia tytułu prawnego do udziałów na osobę kupującego.

Jak przygotować się do sprzedaży udziałów w spółce z o.o.?

Jak sprzedać udziały w spółce z o.o.? Najprościej rzecz biorąc aby sprzedać udziały w spółce należy zawrzeć umowę sprzedaży udziałów w przepisanej prawem formie. Zanim jednak do tego dojdzie konieczne jest odpowiednie przygotowanie i sprawdzenie gruntu pod transakcję sprzedaży udziałów. Ja zaczynam zawsze od lektury umowy spółki.

Aby sprawdzić czy sprzedaż udziałów w spółce może być skutecznie przeprowadzona, w pierwszej kolejności zwracam uwagę na to czy istnieją jakiekolwiek ograniczenia dotyczące możliwości sprzedaży udziałów. Zgodnie z przepisem art. 182 ksh zbycie udziałów, w tym zbycie udziałów w formie umowy sprzedaży udziałów w spółce z o.o. może być uzależnione od zgody spółki albo w inny sposób ograniczone. Ograniczenia zbywania udziałów w spółce z o.o. szerzej omówiłem w odrębnym wpisie na moim blogu, w tym miejscu tylko zasygnalizuję, że Twoim pierwszym krokiem, jeszcze przed zawarciem umowy sprzedaży udziałów w spółce powinno być sprawdzenie czy w umowie spółki zawarte są postanowienia, które mogą utrudnić zawarcie tego typu transakcji.

Do najczęściej ustanawianych ograniczeń należą: wymóg uzyskania zgody spółki albo wspólników, prawo pierwszeństwa nabycia udziałów lub prawo pierwokupu. W przypadku gdy udziały obciążone są obowiązkiem powtarzających się świadczeń niepieniężnych, na sprzedaż tego typu udziałów zawsze musi wyrazić zgodę spółka w sposób przewidziany przepisami Kodeksu spółek handlowych lub umową spółki. W razie wątpliwości zawsze dobrze skonsultować tego typu kwestie z prawnikiem.

Niezależnie od tego sprawdź, czy sprzedaż udziałów w spółce z o.o. nie będzie naruszała innych zawartych przez Ciebie umów lub porozumień. Tego typu postanowienia może zawierać np. przedwstępna umowa sprzedaży udziałów w spółce z o.o. zawarta z inną osobą, umowa opcji, albo umowa powiernictwa.

W jakiej formie dokonuje się sprzedaży udziałów w spółce z o.o.?

Przepis art. 180 k.s.h. stanowi, iż sprzedaż udziałów w spółce z o.o. musi mieć formę pisemną z podpisami notarialnie poświadczonymi. Jest to forma kwalifikowana, bez zachowania której zbycie będzie nieważne, choć przepisy dopuszczają co do tego wyjątki. Forma pisemna z podpisami notarialnie poświadczonymi oznacza, że dla ważności umowy sprzedaży udziałów sprzedający i kupujący muszą podpisać umowę w obecności notariusza, który poświadczy, że dane osoby, danego dnia złożyły w jego obecności podpisy.

Innymi słowy wymóg formy poświadczenia notarialnego pozwala zachować wysoki stopień pewności co do tego kto i kiedy sprzedał udziały. W mojej praktyce umowa sprzedaży udziałów odbywa się tak, że zainteresowane strony zwracają się do mnie o przygotowanie treści umowy, a po zaakceptowaniu projektu udają się z umową do notariusza. Następnie podpisują umowę, a notariusz przyszywa do umowy treść klauzuli poświadczającej podpis.

Czy sprzedaż udziałów w spółce wymaga aktu notarialnego?

Nie, sprzedaż udziałów w spółce nie wymaga formy aktu notarialnego. Forma pisemna z podpisami notarialnie poświadczonymi to coś innego niż akt notarialny. Akt notarialny przygotowuje notariusz, natomiast umowę sprzedaży udziałów przygotowują same strony, natomiast notariusz tylko poświadcza prawdziwość ich podpisów.

Czy sprzedaż udziałów musi być u notariusza?

Zgodnie z art. 180 Kodeksu spółek handlowych sprzedaż udziałów w spółce z o.o. wymaga formy pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. Oznacza to, że przy sprzedaży udziałów najczęściej musimy iść do notariusza. Brak zachowania przepisanej prawem formy będzie stanowić o nieważności umowy sprzedaży udziałów. Notarialne poświadczenie podpisów pod umową sprzedaży udziałów nie kosztuje nigdy więcej niż 300 złotych. Nie oznacza to jednak, że w każdym przypadku wizyta u notariusza jest konieczna.

Sprzedaż udziałów w spółce z o.o. bez notariusza

Istnieją trzy wyjątki od zasady formy pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi, pozwalające na sprzedaż udziałów w spółce z o.o. bez notariusza:

• dla spółek założonych w systemie teleinformatycznym S24, czyli tych, które założone zostały na podstawie wzorca umowy istnieje możliwość zawarcia umowy zbycia udziałów w spółce poprzez system S24, a więc elektronicznie z wykorzystaniem podpisów kwalifikowanych lub Profilu Zaufanego. Tego typu umowa zawiera w zasadzie wyłącznie określenie stron umowy, sprzedawanych udziałów oraz określenie ceny za udziały. Nie można w niej natomiast zawrzeć żadnych innych postanowień, oświadczeń czy uzgodnień. Będzie ona odpowiednia tylko w najprostszych przypadkach.
• po drugie, w niektórych krajach poza terytorium Polski umowa taka może nie wymagać formy przyjętej prawem polskim. W takim przypadku, zgodnie z przepisami o prawie właściwym dla zobowiązań umownych, właściwą dla zawarcia umowy sprzedaży udziałów formą będzie forma wymagana przez prawo państwa, w którym umowa jest zawierana. W wielu państwach tego typu umowy nie muszą być poświadczane przez notariusza i wystarczy do tego zwykła forma pisemna. Dla przykładu umowa sprzedaży udziałów nie wymaga poświadczenia notarialnego na terenie Wielkiej Brytanii i z takimi przypadkami w praktyce najczęściej się spotykamy.
• po trzecie, umowa sprzedaży udziałów może być zawarta także zagranicą, w polskim konsulacie. Konsul ma uprawnienia równoważne notariuszowi, gdy chodzi o poświadczanie podpisów.

Sprzedaż udziałów w spółce z o.o. – kolejne kroki

Zawiadomienie spółki o sprzedaży udziałów

Po zawarciu umowy sprzedaży udziałów w spółce z o.o. zainteresowane osoby powinny zawiadomić spółkę o przejściu udziałów na nowego wspólnika. W umowie sprzedaży udziałów często znajduje się postanowienie zobowiązujące nabywcę udziałów do zawiadomienia spółki. Mówiąc o spółce mam na myśli konkretnie zarząd spółki, który uprawniony jest do odbioru oświadczeń woli i wiedzy innych osób. Do czasu zawiadomienia spółki z o.o. zarząd spółki nie wie o przejściu udziałów na nowego wspólnika i nie może zgłosić tego do KRS, co jest jego obowiązkiem.

Oczywiście powiadomienie tego typu może być dokonane nieformalnie w sytuacji, gdy wspólnicy i zarząd to ten sam krąg osób. Jednak przepis art. 187 k.s.h. wymaga, aby do zawiadomienia dołączyć także dowód zawarcia umowy. Choć najczęściej będzie to dodatkowy egzemplarz umowy (z podpisem notarialnie poświadczonym) to może być to także kopia takiej umowy poświadczona za zgodność przez strony lub przez notariusza. Z chwilą zawiadomienia o fakcie zbycia przejście udziałów staje się skuteczne wobec spółki.

Aktualizacja księgi udziałów i KRS w wyniku sprzedaży udziałów w spółce z o.o.

Po uzyskaniu informacji o przejściu udziałów na kupującego w wyniku zawartej umowy sprzedaży udziałów w spółce z o.o. – zarząd spółki z o.o. zobowiązany będzie do zgłoszenia zmian w składzie udziałowców do KRS oraz Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych, a także do zaktualizowania księgi udziałów w spółce. W tym miejscu także zarządy spółek korzystają z mojej pomocy powierzając mi zgłoszenie zmian wspólników w KRS na podstawie pełnomocnictwa.

Sprzedaż udziałów w spółce z o.o. – jaki podatek?

Sprzedaż udziałów w spółce z o.o.  podlega podatkowi od czynności cywilnoprawnych (PCC) oraz podatkowi dochodowemu PIT albo CIT. Szerzej omówiłem tę kwestię we wpisie poruszającym opodatkowanie sprzedaży udziałów w spółce z o.o..

Umowa sprzedaży udziałów w spółce z o.o. i podatek PCC

Umowa sprzedaży udziałów w spółce z o.o. podlega opodatkowaniu PCC. Jest to ogólna zasada wynikająca z art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. a) ustawy o PCC. Umowa sprzedaży udziałów spółki z o.o. z siedzibą w Polsce podlega PCC niezależnie od miejsca zamieszkania (siedziby) nabywcy i miejsca dokonania czynności (wyrok NSA z dnia 7 maja 2014 r., sygn. akt II FSK 1229/12).  W terminie 14 dni od dnia zawarcia umowy sprzedaży nabywca udziałów zobowiązany jest do złożenia w urzędzie skarbowym deklaracji podatkowej PCC-3. Stawka podatkowa wynosi 1%, a w deklaracji PCC-3 należy dokonać samoobliczenia podatku. Stosowne dane wpisuje się w części D formularza – w pierwszym wierszu, dotyczącym sprzedaży.

Podstawę opodatkowania stanowi wartość rynkowa udziałów w spółce z o.o.  Określa się ją na podstawie przeciętnych cen stosowanych w obrocie prawami majątkowymi tego samego rodzaju, z dnia dokonania tej czynności, bez odliczania długów i ciężarów. Cena, za jaką udział jest sprzedawany, może, ale nie musi odpowiadać jego wartości rynkowej czy wartości nominalnej. Jeśli cena wskazana w umowie sprzedaży odpowiada wartości rynkowej, wówczas stanowi ona podstawę opodatkowania, należy mieć jednak na względzie sytuacje, w których cena może nie odzwierciedlać realnej wartości udziałów. Wtedy w formularzu PCC3 jako podstawę opodatkowania wskazujemy wartość rynkową udziałów.

Jak rozliczyć w PIT sprzedaż udziałów w spółce?

Sprzedaż udziałów w spółce w podatku PIT stanowi przychód z kapitałów pieniężnych. Rozliczamy go na formularzu PIT-38, a stawka podatku wynosi 19% podstawy opodatkowania, którą jest dochód ze sprzedaży udziałów. Przykładowo więc, jeżeli udział kupiliśmy za 3000 zł, a sprzedaliśmy za 4000 zł, zapłacimy 190 zł podatku. Jeżeli nie wiesz jak prawidłowo wypełnić druki podatkowe w związku ze sprzedażą udziałów w spółce zapytaj prawnika albo księgowego.